W przemyśle mięsnym tworzywa sztuczne znalazły zastosowanie do celów opakowaniowych w postaci folii i laminatów, jak również opakowań jednostkowych i transportowych. Zwiększony popyt na tego rodzaju opakowania jest uzasadniony ze względów nie tylko ekonomicznych, ale i funkcjonalnych. Wraz ze wzrostem zainteresowania producentów żywności nowymi rozwiązaniami w temacie tworzenia nowych rozwiązań dla tworzyw sztucznych spowodowane jest większymi wymaganiami ze strony konsumentów, którzy oczekują od opakowania szeregu funkcji. Producenci opakowań poszukują zatem rozwiązań, które zapewnią lepsze właściwości materiałów opakowaniowych, takie jak: odpowiednia barierowość w stosunku do gazów, ochrona przed promieniowaniem UV, wydłużenie okresu przechowywania, transparentność, aż w końcu ekologiczność.

Do produkcji opakowań z tworzyw sztucznych w największych ilościach zużywa się sześciu podstawowych polimerów: polietylenu niskiej gęstości (LDPE), polichlorku winylu (PVC), polipropylenu (PP), polietylenu wysokiej gęstości (HDPE), polistyrenu (PS) i poliamidów. Stanowią one aż 85% ogółu tworzyw sztucznych przeznaczonych na cele opakowaniowe. Światowa produkcja i wykorzystanie tworzyw sztucznych z roku na rok sukcesywnie wzrasta.

O tak szerokim, ciągle rosnącym zastosowaniu tworzyw sztucznych do produkcji opakowań w przemyśle mięsnym decydują przede wszystkim takie cechy, jak:

• termoplastyczność umożliwiająca formowanie opakowań o dowolnych kształtach oraz przezroczystość umożliwiająca widoczność produktu;

• niska masa właściwa, odporność na szeroki zakres temperatur;

• barierowość na przenikanie pary wodnej, gazów, zapachów i tłuszczów, absorpcja dymu wędzarniczego;

• podatność na przetwórstwo, uszlachetnianie (laminowanie, drukowanie w szerokiej gamie kolorów, metalizowanie) w maszynach pakujących (łatwość cięcia i zgrzewania).

Kiedyś pakowano prawie wszystko w papier, który nie był dobrym zabezpieczeniem żywności podczas przechowywania. Dzisiaj znamy właściwości tworzyw, które pozwalają nam na dostosowania konkretnego tworzywa sztucznego do odpowiedniego produktu spożywczego, czy surowca w zależności w jakiej formie ma być przechowywany, transportowany czy eksponowany w ladzie chłodniczej. 

Krótka charakterystyka tworzyw sztucznych wykorzystywanych w przemyśle mięsnym pozwoli przybliżyć ogrom możliwości jakie przemysł opakowaniowych ma jeszcze przed sobą. W tabeli 1 przedstawione zostały folie o różnych właściwościach wykorzystywanych w przemyśle mięsnym. 

Odporność na wysokie i niskie temperatury oraz barierowość w stosunku do gazów czy pary wodnej są to podstawowe cechy, którymi wymienione folie powinny się charakteryzować. Również forma plastyczna odgrywa kluczową rolę w wykorzystaniu tworzywa sztucznego, ponieważ rozdrobnienie surowca, produktu, jak również przeznaczenie uzależnia ten a nie inny rodzaj zastosowanej folii. 

Najczęściej stosowanymi materiałami opakowaniowymi w branży mięsnej są różnego rodzaju – folie, tacki, woreczki, oraz osłonki z tworzyw sztucznych, jak również pojemniki, które mają bezpośredni kontakt z surowcem czy gotowym produktem. Spośród całego szeregu tworzyw sztucznych stanowiących bazę materiałową do wytwarzania szerokiej gamy opakowań, największą dynamikę rozwoju wykazują folie. Najogólniej folie możemy podzielić na giętkie i sztywne oraz jedno i wielowarstwowe. Wykorzystywane są głównie folie giętkie jednowarstwowe i wielowarstwowe wykonane z jednego rodzaju polimeru oraz wielowarstwowe z różnych polimerów, które po uformowaniu i napełnieniu opakowania ulegają odkształceniu, często dostosowując swój kształt do zawartości.

Związane jest to przede wszystkim z wieloma zaletami, które decydują o tak szerokim wykorzystaniu folii giętkich w sektorze mięsnym:

• relatywnie najniższe koszty pakowania w porównaniu z innymi alternatywnymi materiałami opakowaniowymi;

• możliwość łączenia ich ze sobą lub z innymi foliami w celu doboru odpowiedniej barierowości lub wytrzymałości mechanicznej, optymalnej dla danego produktu mięsnego;

• skuteczna ochrona zapakowanych wyrobów przed uszkodzeniami mechanicznymi i wysoka barierowość w przypadku gazów, aromatów, pary wodnej;

• szeroki asortyment i duże możliwości doboru folii zgodnie ze wskazaniami ochrony produktu;

• łatwość zadrukowywania powierzchni wysokiej jakości wzorami graficznymi (różne techniki drukarskie), estetyka produktu;

• możliwość pakowania praktycznie wszystkich produktów mięsnych;

• możliwość pasteryzacji i sterylizacji produktów w opakowaniach foliowych oraz pakowania próżniowego lub w atmosferze różnych gazów;

• możliwość częściowej lub całkowitej ochrony przed światłem (folie metalizowane lub laminaty z zawartością folii aluminiowej);

• łatwość formowania opakowań, oszczędność w procesie magazynowania i transportu.

Praktycznie każda znana na świecie folia lub papier mogą zostać ze sobą połączone. Można łączyć dwie lub więcej identycznych warstw lub zupełnie różnych. Uwzględniając przy tym różne ich grubości, mnogość rodzajów (ok. 170) i możliwość tworzenia sześciu lub więcej warstw w dowolnej kolejności, praktycznie stwarza się ogromną liczbę wzajemnych kombinacji. Dlatego też w zależności od składu i barierowości laminaty podzielono na kilka podstawowych grup:

• Laminaty z zastosowaniem folii przezroczystych (tzw. transparentnych), np.: OPP/OPP (orientowana folia polipropylenowa sklejona z taką samą folią), PET/PE (folia poliestrowa laminowana warstwą folii polietylenowej), PA/PE (folia poliamidowa laminowana warstwą folii polietylenowej), OPP/PE (folia polipropylenowa orientowana laminowana z folią polietylenową). Wykorzystywane do pakowania mięsa i wyrobów wędliniarskich oraz wielu innych produktów spożywczych.

• Laminaty z zastosowaniem folii metalizowanych, np.: met.PET/PE (folia poliestrowa metalizowana laminowana z folią polietylenową), met.PET/OPA/PE (folia poliestrowa metalizowana laminowana z orientowaną folią poliamidową i folią polietylenową), met.OPP/OPP (folia polipropylenowa metalizowana laminowana folią polipropylenową orientowaną). Stosowane do mięsa, drobiu, ryb oraz wędlin pakowanych próżniowo.

• Laminaty z zastosowaniem papieru jako materiału bazowego, np.: papier/PE (papier laminowany polietylenem), papier/met.PET P/PE (papier laminowany z folią poliestrową orientowaną metalizowaną i folią polietylenową), PVC/papier (papier laminowany folią z polichlorku winylu). Mają szerokie zastosowanie do pakowania smalcu, masła i margaryny.

Właściwości barierowe folii z tworzyw sztucznych w stosunku do (O₂) i (H₂O) przedstawione zostały w tabeli 2.

Spośród całej gamy różnych opakowań rosnące znaczenie zyskują laminaty, czyli opakowania wielowarstwowe z warstwą stanowiącą barierę dla gazów. Laminaty, czyli folie wielowarstwowe składające się z różnych polimerów, a także zawierające folię aluminiową i niejednokrotnie papier, stanowią grupę materiałów opakowaniowych o stałym wzroście zużycia i znaczenia w dziedzinie pakowania mięsa i przetworów mięsnych.

dr Ewa Mucha-Szajek prof. WSHiG

mgr inż. Tomasz Borowy 

mgr Milena Jasiurkowska

Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu